Ρέιτσελ Μπράιτ – Τζιμ Φιλντ: Το χρυσό δίδυμο του παιδικού βιβλίου έρχεται να ταράξει τις βιβλιοθήκες μας

Γράφει ο Φίλιππος Μανδηλαράς

Ρέιτσελ Μπράιτ: Βρετανίδα λογοτέχνης, εικονογράφος, δημιουργός της βραβευμένης σειράς χαρτικών και ειδών σπιτιού The Brightside, επαγγελματίας στοχαστής χαρούμενων σκέψεων.

+ 

Τζιμ Φιλντ: Βρετανός εικονογράφος, σχεδιαστής χαρακτήρων, σκηνοθέτης κινουμένων σχεδίων σε μουσικά βίντεο, διαφημίσεις και βιβλία, φαν των Led Zeppelin.

Βάλτε αυτούς τους δυο με όλες τους τις ιδιότητες στο μπλέντερ και θα βγουν ΦΟΒΕΡΑ βιβλία, όπως τα «Τα κατάφερες καλά, Κοάλα!», «Το λιοντάρι μέσα μας», «Γιατί μαλώνετε, σκιουράκια;» που γνωρίζουμε ήδη, και τα ολοκαίνουρια «Πώς θα γυρίσεις σπίτι, λυκάκι;» και «Είσαι αστέρι, γκέκο!». Βιβλία που –θα το δείτε!– πρόκειται να ταράξουν τις βιβλιοθήκες σας.

Τι συμβαίνει, όμως, στα βιβλία τους και ξεχωρίζουν; Γιατί είναι τόσο ΦΟΒΕΡΑ και γιατί έχουν τέτοια δύναμη, ώστε να μπορούν να ταράξουν τα ήρεμα νερά της βιβλιοθήκης σας;

Αυτό που συναντάμε συνήθως στα εικονογραφημένα βιβλία δύο δημιουργών (συγγραφέας – εικονογράφος) είναι μια σύμπτωση της αισθητικής της γραφής με αυτήν της εικόνας. Για να το πω αλλιώς, δύσκολα βλέπουμε την ιστορία εικονογραφημένη αλλιώς. Ταιριάζουν. Εικονογράφος και συγγραφέας πάνε παρέα. Ο ένας ακολουθεί τον άλλον, συμπληρώνει, συμβαδίζουν, τέλος πάντων.

Στην περίπτωση του δίδυμου Μπράιτ – Φιλντ συμβαίνει κάποιες φορές αυτό (κοιτάξτε, ας πούμε, τα υπέροχα εισαγωγικά σαλόνια στα «Πώς θα γυρίσεις σπίτι, λυκάκι;» και «Τα κατάφερες, Κοάλα!»), αλλά θα πρέπει να γνωρίζετε πως γρήγορα θ’ αλλάξει κάτι στην εικόνα, κάποια τσαχπινιά του Φλιντ θα απομακρύνει τον αναγνώστη από αυτό που νόμιζε ότι θα συναντήσει και θα τον οδηγήσει σιγά σιγά σ’ έναν ουδέτερο χώρο όπου θα κληθεί να σχηματίσει ΜΟΝΟΣ του το περιβάλλον του βιβλίου. Είναι το σημείο ισορροπίας ανάμεσα στο κλασικότροπο κείμενο της γλυκιάς και κατευναστικής Μπράιτ, που ζητάει πάντοτε να κυκλώσει τις γωνίες, να απαλύνει τους φόβους, να κατευνάσει τις ανησυχίες, να προστατέψει τους ήρωές της κι ας πέφτουν από πανύψηλους καταρράκτες (όπως τα σκιουράκια στο «Γιατί μαλώνετε, σκιουράκια;»), κι ας απειλούνται από την ηχώ της φωνής τους (όπως το γκέκο στο «Είσαι αστέρι, γκέκο!»). Η Μπράιτ είναι πάντοτε εκεί, μια τρυφερή αγκαλιά να τους προστατέψει, να τους παρηγορήσει, να τους οδηγήσει στο επόμενο βήμα, στην αποδοχή κάποιου λάθους τους, στη δικαίωσή τους, στην κοινωνικοποίησή τους τέλος. Η Μπράιτ γνωρίζει να αποδίδει τους ήρωές της συνειδητοποιημένους στην μικροκοινωνία τους, ώστε να συνεχίσουν διαφορετικοί. Η Μπράιτ είναι γονιός. Είναι μαμά.

Κι ο Φιλντ;

Όχι, όχι, ο Φιλντ δεν είναι μπαμπάς. Δεν είναι καν γονιός. Είναι ο διαβολάκος των παραμυθιών, ο trickster των κέλτικων μύθων, ο καλικάντζαρος των ελληνικών παραδόσεων, η πονηρή αλεπού του Αισώπου που μαθαίνει από τα παθήματά της. Είναι η άναρχη καρδιά στο σόλο του John Bonham στο «Moby Dick» (μιας και του αρέσουν οι Zeppelin), στο σημείο όπου ξεφεύγει από τον ρυθμό και περιπλανιέται μετέωρος σ’ ένα μεσοδιάστημα το οποίο μας επιτρέπει, τελικά, να συνενώσουμε γύρω του μελωδία και ρυθμό ώστε να αποδώσουμε το κομμάτι ολοκληρωμένο. Να τι κάνει ο Φλιντ!

Παίρνει το ασφαλές, ζεστό σαν φρέσκο τσουρεκάκι κείμενο που έπλασε η Μπράιτ με τα χεράκια της και το εμβαπτίζει σε μοντέρνες ποπ χρωματικές αποχρώσεις, χαρίζει καρτουνίστικες εκφράσεις στους χαρακτήρες (οι οποίοι δεν έχουν κανένα άλλο καρτουνίστικο στοιχείο), χρωματίζει κάποτε τα τοπία του από μια χρωματική παλέτα που μοιάζει αδιανόητα μαγική (κοιτάξτε, ας πούμε, το σαλόνι με τα δυο σκιουράκια που πλέουν στο ποτάμι, πάνω στον κορμό, στο «Γιατί μαλώνετε, σκιουράκια;»), παρότι θα πίστευε κανείς ότι δεν υπάρχει καμία ανάγκη για κάτι τέτοιο, όπως και ότι δεν υπάρχει καμία ανάγκη γι’ αυτό το φοβερό ζουμ στο δίδυμο του ποντικιού με το λιοντάρι στο σαλόνι της σιωπής από «Το λιοντάρι μέσα μας».

Να τι κάνει ο Φλιντ: Ξαφνιάζει τον αναγνώστη με τα χρώματα, τη γωνία λήψης, την οπτική, τις γκριμάτσες των ηρώων του, τον αναγκάζει να κοιτάξει κι αλλού, να μην ακολουθήσει αυτό που επιλέγει να δώσει με τις λέξεις της η Μπράιτ, να τον ξεβολέψει, με λίγα λόγια, να τον ρίξει στην ουδέτερη ζώνη όπου η ανάγνωση γίνεται προσωπική υπόθεση, ο καθένας διαβάζει ό,τι θέλει, όλα ισορροπούν σε μια λεπτή κλωστή κι έτσι η αναγνωστική εμπειρία είναι απόλυτη!

Γι’ αυτό θα ταράξει τα ήρεμα νερά της βιβλιοθήκης σας το χρυσό αυτό δίδυμο της σύγχρονης παιδική λογοτεχνίας: γιατί θα σας οδηγήσει στη σκέψη ότι η βιβλιοθήκη σας δεν είναι βιβλιοθήκη, είναι κιβωτός με τα ζωάκια της, είναι κτίριο με τα ομιλούντα διαμερίσματά του, είναι δέντρο με τα φυλλώματα και τις φωλιές του, είναι ένας φωτεινός καταρράκτης που πιτσιλάει χρώματα παντού.

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς είναι συγγραφέας, μεταφραστής, επιμελητής και αναγνώστης. Μπορείτε να δείτε την εργογραφία του εδώ.