Ο Αλέξης γυμνός - Mε αφορμή το βιβλίο της Άννας Κουππάνου «Η εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι»

Γράφει ο Φίλιππος Μανδηλαράς

Είναι κάποια μυθιστορήματα (κι όχι μόνο, αλλά ας περιοριστούμε εδώ σ’ αυτό το αφηγηματικό είδος) που σου κεντρίζουν τη διάθεση να παίξεις μαζί τους. Να δημιουργήσεις πάνω στη δημιουργία του δημιουργού τους. Και να τι σκέφτηκα να κάνω μόλις ολοκλήρωσα το Η εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι, καθόλου τυχαία, βέβαια, όπως θα καταλάβετε παρακάτω.

Σκέφτηκα, που λέτε, να αφαιρέσω την πλοκή του μυθιστορήματος που παραπέμπει σε αστυνομική έρευνα, με τα όποια απρόοπτα, τις περιπέτειες, τα αδιέξοδα και τις εσφαλμένες εκτιμήσεις τόσο των ηρώων όσο και του αναγνώστη, τις οποίες με τέχνη καλλιεργεί η συγγραφέας αναθερμαίνοντας το ενδιαφέρον για την τελική έκβαση της υπόθεσης.

Και τι βρήκα;

Βρήκα τον Αλέξη Σωτηριάδη, τον έφηβο ήρωα του μυθιστορήματος, γυμνό. Και μέσα στη γύμνια του, κατάφερα να διακρίνω το στοιχείο που τον κάνει τόσο ξεχωριστό: τον θυμό του για κάτι που έχει προϋπάρξει, κάτι που έντεχνα αποκρύπτεται στο πρώτο μισό του μυθιστορήματος και αποκαλύπτεται σταδιακά, κρυπτικά σχεδόν, ώσπου έρχεται σαν κύμα στο τέλος να παρασύρει την αστυνομική πλοκή, υποκαθιστώντας τη στη συνείδηση του αναγνώστη με την αναζήτηση της βαθύτερης αλήθειας του ήρωα, απαλλαγμένης από τον θυμό, την παρόρμηση και –κυρίως– το αντικείμενο της αναζήτησής του: τη συγγραφέα Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου.

Για να το πω αλλιώς, με τον τρόπο των εφήβων: Ποιος νοιάζεται για την Κ. Παπαδάκου και το έργο της; Αν όμως δε νοιάζεται, τότε για ποιο λόγο την ψάχνει με τέτοιο πάθος και ορμή ο Αλέξης Σωτηριάδης με τη βοήθεια των (αμήχανων πολλές φορές μπροστά στις ακραίες συμπεριφορές του) φίλων του, για τους οποίους χρειάζεται να σημειώσω ότι σ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας για τη χαμένη Κ. Παπαδάκου δεν παρουσίαζονται ακριβώς σαν φίλοι του, καθώς ο ένας (ο Πέτρος) αμφισβητείται διαρκώς από τον ήρωα, ενώ η άλλη (η Μαρίσα) κινείται μεταξύ αμφισβήτησης και έντονης ερωτικής έλξης, την οποία ο Αλέξης δεν έχει ούτε τα εργαλεία ούτε και την αυτοπεποίθηση για να διαχειριστεί.

Ο Αλέξης. Μια φιγούρα που παραπέμπει σ’ εκείνη του μαινόμενου Ηρακλή του Ευριπίδη, καθώς μοιάζει έρμαιο της παρόρμησης και του θυμού του, ικανός να καταστρέψει στη στιγμή όσα χτίζει με τόση υπομονή χρησιμοποιώντας τη νόησή του.

Γιατί όμως τόσος θυμός; αναρωτιέται πολύ σύντομα ο αναγνώστης. Αρκεί η καθυστέρηση της έκδοσης του νέου έργου της όποιας Μυρσίνης-Νεφέλης Κ. Παπαδάκου και το σκοτάδι που καλύπτει την ύπαρξή της, για να προκαλέσει τέτοιο θυμό; Τι περιέχει, επιτέλους, το ήδη εκδομένο έργο της και αποκτά τόσο μεγάλη σημασία η έκδοση του επόμενου για τον Αλέξη; Τι ψάχνει να βρει ένας έφηβος στο έργο μιας ηλικιωμένης, όπως φαίνεται, συγγραφέα, που γράφει για ενήλικους αναγνώστες; Η Άννα Κουππάνου κινείται με αξιοσημείωτη ευαισθησία στο δωμάτιο με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες που η ίδια έχει στήσει για να τοποθετήσει μέσα τον ήρωά της, αφαιρώντας κάθε φορά και έναν, μέχρι που, στο τέλος, γκρεμίζει το οικοδόμημά της κι αφήνει ελεύθερο το τοπίο. Μέσα σ’ αυτό, ο ήρωάς της κινείται γυμνός, ελεύθερος κι αυτός να κρίνει και να αποφασίσει για τα μεγάλα και τα σπουδαία. Κι όπως αμέσως φαίνεται, τα σπουδαία δεν έχουν σχέση με την εξαφάνιση της άγνωστης σε αυτόν συγγραφέα, αλλά με την εξαφάνιση του πατέρα του, τον θάνατο της θείας του και τη συναισθηματική απομάκρυνση (όπως πιστεύει) της μητέρας του. Μια σειρά από απώλειες που υποκινήθηκαν από την πρώτη –αυτή του πατέρα–, ο οποίος συνήθιζε να του διαβάζει αποσπάσματα από τα βιβλία της Κ. Παπαδάκου.

Να το, λοιπόν, το κλειδί και να γιατί αυτή η συγγραφέας και τα βιβλία της έχουν τόσο μεγάλη βαρύτητα για τον Αλέξη. Να πώς εξηγείται ο θυμός του, οι αψυχολόγητες αντιδράσεις του, οι σιωπές του, τα ξεσπάσματά του, το αίσθημα αδικίας που τον διακατέχει, η έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης που τον εμποδίζουν να σκύψει και να φιλήσει τη Μαρίσα πριν λύσει το μυστήριο. Όχι βέβαια της εξαφάνισης της Κ. Παπαδάκου, αλλά αυτό της εξαφάνισης του πατέρα του, που έφερε την ξαφνική εμφάνιση της Αντιγόνης, αδελφής του πατέρα, στο σπίτι και την επώδυνη απώλειά της από ασθένεια, καθώς και την απομάκρυνση της μητέρας, η οποία μελετούσε ώστε να μπορέσει να αποδείξει την αθωότητα του μπλεγμένου σε οικονομική απάτη πατέρα.

Λίγο μας ενδιαφέρει τελικά αν τα κατάφερε η μητέρα ή όχι κι αν ο πατέρας αθωώνεται τελικά και βγαίνει από τη φυλακή. Κι ακόμα λιγότερο αν η Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου είναι εκατό ή διακοσίων χρονών, αν ζει ή πέθανε, αν είναι μία, δύο ή τρεις συγγραφείς ή αν θα εκδώσει τελικά το μυθιστόρημα που τόσο περίμενε ο Αλέξης.

Αυτό που μας ενδιαφέρει στο τέλος είναι το φιλί. Το φιλί που αντάλλαξαν η Μαρίσα με τον Αλέξη ως έναρξη μιας νέας εποχής στη ζωή του ήρωα, και η παραδοχή της αλήθειας: η έρευνα για την Κ. Παπαδάκου ήταν μόνο το πρόσχημα. Τα βιβλία της δεν ήταν παρά το μεταβατικό αντικείμενο στην πορεία του Αλέξη προς την ανεξαρτησία του και τη θεμελίωση του αληθινού του εαυτού. Να γιατί διστάζει την τελευταία στιγμή να τη συναντήσει και να λύσει το μυστήριο της εξαφάνισής της. Είναι έτοιμος ή όχι να αφήσει πίσω του το μεταβατικό αντικείμενο και να κολυμπήσει στα βαθιά της αληθινής ζωής; Τη στιγμή εκείνη θα χρειαστεί τη βοήθεια των φίλων (που τελικά θα αποδειχθούν αληθινοί φίλοι και παραστάτες) και θα ανακαλύψει πως μόνο η γνώση της αλήθειας μπορεί να σε ενηλικιώσει. Κι η αλήθεια οδηγεί τον Αλέξη στην αναθεώρηση της ζωής του, στην καταστροφή του τρομακτικού δωματίου με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες που είχε φτιάξει και στην αυτοεκτίμηση. Μετά έρχεται το πρώτο φιλί και ποιος ξέρει πόσα ακόμα.

Η Άννα Κουππάνου μάς παραδίδει ένα αξιοπρόσεκτο βιβλίο ενηλικίωσης, παίζει με τις παραμορφωτικές εικόνες του εαυτού και καταλήγει με μαεστρία στο αποθεωτικό τέλος αποδεικνύοντας πως γνωρίζει άριστα τον κόσμο του εφήβου και κατέχει τα εργαλεία για να τον διαχειριστεί. Διαβάστε το και προσπαθήστε να βρείτε σε τι αντιστοιχούν οι τρεις Μούσες που συναντάμε από το εξώφυλλο του βιβλίου ως το οπισθόφυλλο και για τις οποίες τόσο μεγάλη συζήτηση γίνεται σε όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος. Και μην αρκεστείτε στα προφανή, παρακαλώ.