Για τα μυθιστορήματα της Katherine Rundell

Γράφει η Αργυρώ Πιπίνη

Η Katherine Rundell μπορεί να είναι περήφανη για πολλά πράγματα. Όχι μόνο επειδή έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία, μεταξύ των οποίων το Costa Children’s Book Award, το Blue Peter Book, το Waterstone’s Children’ s Book, ούτε επειδή έχει κερδίσει τον θαυμασμό των κριτικών και των συναδέλφων της, ούτε επειδή τα βιβλία της μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά σίγουρα για την αγάπη τόσο των νεαρών όσο και των ενήλικων αναγνωστών της.

Έχω μεταφράσει και τα τέσσερα βιβλία της που κυκλοφορούν στην Ελλάδα ―ναι, είμαι τυχερή― και θα ήθελα να σταθώ σε τρία κομβικά στοιχεία της μυθοπλασίας της: το μοναδικό της ύφος και τον τρόπο που χρησιμοποιεί τη γλώσσα, τους ήρωές της, που είναι παιδιά με τους φόβους, τη φαντασία, τα όνειρα και την τρέλα των παιδιών και, βέβαια, το setting, τον χώρο στο οποίο διαδραματίζονται οι ιστορίες της.

Η young adult λογοτεχνία μιλάει για θέματα που απασχολούν τους νέους. Το πλαίσιο συνήθως αφορά το παρόν, τις συνθήκες και τις καταστάσεις που το καθορίζουν, μιας και, απ’ ό,τι φαίνεται, η εξέλιξη του πολιτισμού δε φέρνει μόνο ευκολίες και χαρές στη ζωή, αλλά και πολλά προβλήματα. Κάποιες φορές ο χρόνος κατά τον οποίο διαδραματίζονται αφορά το παρελθόν· διαβάζουμε ιστορίες απλών ανθρώπων σε περιόδους που καθόρισαν το μέλλον της ανθρωπότητας ― τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ας πούμε. Όμως, στα βιβλία για νέους της Rundell το σκηνικό είναι τελείως απρόβλεπτο και οι συγκυρίες μοναδικές: η προεπαναστατική Ρωσία στο μυθιστόρημα Λύκοι στο χιόνι, οι στέγες του Παρισιού και τα παιδιά που ζουν σ’ αυτές στα Παιδιά στις στέγες, ο Αμαζόνιος πριν από ενενήντα χρόνια και ο αγώνας επιβίωσης μιας ομάδας παιδιών στον Εξερευνητή. Η προσέγγιση αυτής της εποχής και όλων αυτών των χώρων προϋποθέτει έρευνα και σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω το ταλέντο της συγγραφέως να συνδυάζει ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες με προσωπικά στοιχεία (όπως αναφέρει στις συνεντεύξεις της). Ας πούμε, διαβάζουμε ότι η ρωσική αριστοκρατία είχε τη συνήθεια να έχει ως κατοικίδια νεαρά λυκάκια, τα οποία έπρεπε να ξεφορτωθεί όταν μεγάλωναν, με τη βοήθεια των wolfwilders. Σκέφτομαι τι εντύπωση θα πρέπει να κάνουν σ’ έναν νεαρό αναγνώστη αυτές οι πληροφορίες κι αν τον στέλνουν κατευθείαν στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια, όπως έστελναν εμένα στην έντυπη εγκυκλοπαίδεια, αντίστοιχα ως παιδί, οι περιπέτειες του Ιουλίου Βερν.

Οι ήρωες της Rundell είναι αληθινά παιδιά, που μιλάνε σαν παιδιά και ενεργούν σαν παιδιά. Άλλες φορές είναι φοβισμένα, άλλες πάλι τολμάνε και ορμάνε… γιατί έτσι είναι τα παιδιά, πανσπερμίες οντοτήτων, πλάσματα γεμάτα αντιφάσεις.

Και ερχόμαστε στη γλώσσα της Rundell, έναν απρόβλεπτο συνδυασμό ποίησης, χιούμορ και καθημερινών εκφράσεων, που σε ιντριγκάρει να βρεις το κλειδί για να τον αποδώσεις στα ελληνικά. «Ο άντρας που έβαλε το μωρό στη σωσίβια λέμβο ήταν λόγιος. Ένας λόγιος παρατηρεί πράγματα – αυτή είναι η δουλειά του. Παρατήρησε λοιπόν ότι ήταν ένα κοριτσάκι με μαλλιά στο χρώμα της αστραπής και χαμόγελο ντροπαλού ανθρώπου» ― περιγραφή μωρού. Ή «Σκεφτείτε να έχει η νύχτα φωνή και να μιλάει. Ή σκεφτείτε πώς μιλάει το φεγγαρόφωτο ή σκεφτείτε το μελάνι, αν το μελάνι είχε φωνητικές χορδές» ― περιγραφή του λόγιου ευγενή. Κι αυτά είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα των τολμηρών γλωσσικών βημάτων της. Για μένα που η απλή, χωρίς επίθετα, γλώσσα είναι το ζητούμενο όταν διαβάζω ή όταν γράφω, η προσέγγιση της Rundell στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους με γοήτευσε και με έκανε να ξανασκεφτώ πολλά πράγματα.

Η Αργυρώ Πιπίνη είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ηθοποιός και μεταφράστρια. Μπορείτε να δείτε την εργογραφία της εδώ.