Άντυ Μάλλιγκαν, Σκουπίδια

Γράφει η Βασούλα Κατέρη

Χωματερή, Μπεχάλα, σκουπίδια. Βρομιά, σκοτάδι, θλίψη. Ραφαέλ, Γκάρντο, Αρουραίος. Τρία αγόρια. Τρεις μικρές σπίθες ελπίδας ίσως; Ο Άντυ Μάλλιγκαν καταθέτει μια ιστορία γροθιά στο στομάχι της ανθρωπότητας. Μια ιστορία που η αλήθεια της ξεπερνά κάθε σύνορο φαντασίας. Σ’ έναν τόπο όπου τα παιδιά δε δικαιούνται να είναι παιδιά. Μεγαλώνουν στα σκουπίδια και αντιμετωπίζονται από το σύστημα ως σκουπίδια. Οι τρεις ήρωες του μυθιστορήματος αναζητούν ανάμεσα σε τόνους απορριμμάτων και ακαθαρσιών ένα μεταλλικό, χάρτινο ή πλαστικό αντικείμενο που θα τους εξασφαλίσει το μεροκάματο. Αυτό αποτελεί την καθημερινότητά τους. Αυτή είναι η εργασία των κατοίκων κάθε ηλικίας που ζουν σ’ αυτή την περιοχή. Χιλιάδες άνθρωποι στοιβαγμένοι ανάμεσα σε βουνά σκουπιδιών. «Άνθρωποι και ποντίκια», σε σφιχτό εναγκαλισμό.

Μια μέρα όμως ένα μικρό θαύμα θα συμβεί. Μήπως ένα θαύμα που θα γίνει ο χειρότερος εφιάλτης για τους τρεις φίλους; Ο Ραφαέλ και ο Γκάρντο βρίσκουν κάτι διαφορετικό, ίσως και πολύτιμο, κάτι που σίγουρα θ’ αλλάξει τη ζωή τους. Προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο; Και με πιο τίμημα; Μια δερμάτινη τσάντα που μέσα της κρύβει χρήματα, μια ταυτότητα, φωτογραφίες, έναν χάρτη κι ένα κλειδί. Το μυστικό τους το μοιράζονται με τον Αρουραίο ή αλλιώς Χουν-Χουν, το τρίτο αγόρι της συντροφιάς. Η περιέργειά τους εξάπτεται και καταστρώνουν σχέδια ώστε να λύσουν το μυστήριο και να ανακαλύψουν τον κάτοχο της τσάντας. Πολύ γρήγορα όμως μαθαίνουν ότι για τον ίδιο άνθρωπο ψάχνει όλη η χώρα. Η αστυνομία βρίσκεται συνεχώς μπροστά τους. Ο Ραφαέλ στοχοποιείται, συλλαμβάνεται, ανακρίνεται και βασανίζεται. Οι τρεις έφηβοι είναι πια φυγάδες, κρύβονται. Δεν παρατούν όμως ούτε στιγμή την αποστολή τους. Βρίσκονται αντιμέτωποι μ’ ένα τεράστιο πολιτικό σκάνδαλο. Πρόκειται για ένα πολιτικό πρόσωπο το οποίο έκλεψε ένα αστρονομικό ποσό που θα έδινε ανάσα στη χώρα, που στέρησε από τα παιδιά μια πιο ανθρώπινη ζωή. Αλλά το πρόσωπο κλειδί είναι ο υπηρέτης του Ζαπάντα, ο Χοσέ Ανχέλικο, που κατόρθωσε να του πάρει ένα μέρος των χρημάτων, το υπέρογκο ποσό των έξι εκατομμυρίων δολαρίων, και να το κρύψει με σκοπό να το προσφέρει εκεί που ανήκε, στον βασανισμένο λαό. Ωστόσο δεν πρόφτασε…

Όλα αυτά διαδραματίζονται με συναρπαστικό τρόπο. Τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο και σου κόβουν την ανάσα. Η γραφή ρέει και συναισθήματα όπως οργή, αδικία, θλίψη, χαρά, αγωνία σε κατακλύζουν. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και επιπλέον η συγγραφέας στην αρχή κάθε κεφαλαίου βάζει τον ήρωα που μιλά να συστήνεται, τέχνασμα ιδιαιτέρως ευρηματικό. Προσδίδει στο κείμενο μια μορφή μαρτυρίας, ζωντάνιας και αληθοφάνειας. Η πλοκή ξετυλίγεται γοργά με τρόπο κινηματογραφικό προκαλώντας στον αναγνώστη συγκίνηση και προβληματισμό.

Στο τέλος, μετά από κινδύνους και δοκιμασίες, οι τρεις έφηβοι καταφέρνουν και φέρνουν σε πέρας την αποστολή τους. Φτάνουν πρώτοι στην κρυψώνα των έξι εκατομμυρίων δολαρίων. Κρατούν όσα χρήματα χρειάζονται για να στήσουν μια ήρεμη ζωή μακριά από την Μπεχάλα και τα υπόλοιπα τα σκορπούν στον άνεμο πάνω από τον σκουπιδότοπο. «[…] Τότε αρπάξαμε με τις χούφτες τα λεφτά και τα πετάξαμε ψηλά στον ουρανό…[…] Ήταν μια θύελλα, μια θύελλα από λεφτά. Πρέπει να πετάξαμε γύρω στα πεντέμισι εκατομμύρια δολάρια στη χωματερή, και εκείνος ο τρελός άνεμος τα πήρε και τα σκόρπισε παντού, σε όλη τη μεγάλη πανέμορφη φριχτή μας πόλη».

Τα Σκουπίδια, σε μετάφραση της Αργυρώς Πιπίνη, απευθύνονται σε αναγνώστες όλων των ηλικιών. Το βιβλίο αποτελεί μια μαρτυρία για τις ανισότητες που υπάρχουν στον κόσμο. Αλλά και κατά πόσο μπορεί ο καθένας από εμάς να συμβάλει από όποια θέση κι αν βρίσκεται, όπως έκανε ο πατήρ Χουιλλιάρ ή η Αδελφή Ολίβια, για την ανακούφιση των ανθρώπων που ζουν σε αντίστοιχες κοινωνίες. Οι έφηβοι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με δομές κοινωνιών πέρα από αυτές με τις οποίες είναι εξοικειωμένοι. Κυρίως όμως συστήνονται με συνομήλικούς τους, αγωνιστές, οραματιστές, που ακόμη και μέσα από την απόλυτη ένδεια κουβαλούν την ορμή της νιότης τους και της πίστης για ζωή και δεν παύουν να διεκδικούν κάτι καλύτερο για εκείνους και τον κόσμο.

Η Βασούλα Κατέρη είναι αναγνώστρια και έχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών με ειδίκευση «Ανάγνωση, Φιλαναγνωσία και Εκπαιδευτικό Υλικό» από το ΕΚΠΑ.