Σκέψεις για το βιβλίο «Πού πήγε το γέλιο σου, Ορσαλία;»

Γράφει η Άντρη Αντωνίου

Δεν είχα σκεφτεί ποτέ να γράψω ένα βιβλίο με θέμα την απώλεια ενός παιδιού. Είναι που ο πρωταγωνιστής της ιστορίας βρέθηκε κάποια στιγμή στο μυαλό μου και δεν έλεγε να βγει. Ήταν ένα χειμωνιάτικο βράδυ πριν από τέσσερα χρόνια, όταν ένα δεκάχρονο αγόρι μού ψιθύρισε: «Η Ορσαλία έρχεται συχνά στα όνειρά μου. Φοράει λευκό λουλουδάτο φόρεμα και με τραβάει από το χέρι να χορέψουμε. Χαμογελάει τόσο, που χαμογελάνε και τα μάτια της μαζί». Άνοιξα τον υπολογιστή και ξεκίνησα να γράφω. Καθώς εξελισσόταν το πρώτο κεφάλαιο, συνειδητοποιούσα πως ο Σόλωνας, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, αντιμετώπιζε την απώλεια της δίδυμης αδελφής του, της Ορσαλίας. Εκείνο το βράδυ έκλεισα τον υπολογιστή προβληματισμένη.

Μερικά χρόνια πριν είχα διαβάσει μια συνέντευξη της Katherine Paterson σχετικά με το βιβλίο της «Bridge to Terabithia» που κυκλοφόρησε το 1977 και στο οποίο η δεκάχρονη πρωταγωνίστριά του πνίγεται στο ποτάμι. Το βιβλίο θεωρείται πια ένα κλασικό βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας, όταν όμως πρωτοβγήκε, η συγγραφέας του είχε συναντήσει αντιδράσεις από γονείς και βιβλιοθηκάριους σχετικά με τη θεματολογία. Το βιβλίο μάλιστα είχε απαγορευτεί για κάποια χρονική περίοδο, επειδή ο θάνατος και η απώλεια θεωρήθηκαν προκλητικά θέματα για την εποχή. Η τραγική ειρωνεία είναι πως η Paterson έγραψε το βιβλίο αυτό αμέσως μετά αφού ο καλύτερος φίλος του γιου της χτυπήθηκε σε ηλικία οχτώ ετών από κεραυνό και σκοτώθηκε. Από τι προσπαθούμε λοιπόν να προφυλάξουμε τα παιδιά μας; Από γεγονότα που όσο δύσκολα και να είναι αποτελούν μέρος της ζωής;

Παρόλο που το δικό μου βιβλίο γραφόταν σαράντα χρόνια μετά, δεν μπορούσα να μην προβληματιστώ για το κατά πόσο το θέμα της απώλειας –και μάλιστα της απώλειας παιδιού– εξακολουθούσε να αποτελεί θέμα ταμπού στην ελληνόφωνη παιδική λογοτεχνία. Για κάποιο διάστημα σκεφτόμουν να μην το στείλω για αξιολόγηση σε κάποιον εκδοτικό οίκο, νιώθοντας σχεδόν βέβαιη πως θα απορριφθεί. Όταν άλλαξα γνώμη και το έστειλα στις Εκδόσεις Πατάκη, ένιωσα μια ευχάριστη έκπληξη μαθαίνοντας πως το κείμενό μου πήρε τελικά έγκριση για έκδοση.

Να δίνουμε λοιπόν στα παιδιά βιβλία με δύσκολα θέματα ή είναι καλύτερα να τα προστατεύσουμε από την επώδυνη θεματολογία, μέχρι να μεγαλώσουν αρκετά και να βρουν τρόπους να τα διαχειριστούν μόνα τους; Αν περίμενε και η ζωή να φέρει στη ζωή των παιδιών επώδυνα γεγονότα, τότε θα έλεγα ας περιμένουμε κι εμείς, ας περιμένουν και τα βιβλία μας. Επειδή όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική, επειδή η ζωή δεν περιμένει, επειδή χρειάζεται να μάθουμε να διαχειριζόμαστε από μικροί δυσκολίες και θλίψεις, γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους πιστεύω πως είναι αναγκαίο να γράφονται και να διαβάζονται τέτοια παιδικά βιβλία.

Τα παιδιά μέσα στις ιστορίες βρίσκουν τον εαυτό τους, βρίσκουν ανακούφιση, βρίσκουν παρηγοριά και στήριξη. Ασχέτως αν βιώνουν ή όχι ανάλογο πρόβλημα με το πρόβλημα του πρωταγωνιστή. Στα παιδιά χρειάζεται να λέμε την αλήθεια, με τρόπο βέβαια που θα μπορέσουν να την κατανοήσουν και να ωφεληθούν από αυτή. Με το να τα έχουμε κλεισμένα στο χρυσό κλουβί της άγνοιας δεν τα βοηθάμε πραγματικά. Άλλωστε τα παιδιά είναι πολύ πιο δυνατά από όσο εμείς νομίζουμε, πολλές φορές πιο δυνατά κι από εμάς τους ιδίους.

Κλείνοντας, θέλω να τονίσω πως θεωρώ σημαντικό –όσο στενόχωρο ή σκοτεινό και να είναι το θέμα του– ένα βιβλίο που απευθύνεται σε παιδιά να τελειώνει αφήνοντας το φως να μπει και να λούσει τις ζωές των ηρώων του. Γι’ αυτό και στο βιβλίο μου Πού πήγε το γέλιο σου, Ορσαλία;, στα τελευταία κεφάλαια της ιστορίας, η καρδιά του Σόλωνα αρχίζει σιγά σιγά να γεμίζει με ελπίδα και αισιοδοξία. Και με αυτή την ελπίδα και την αισιοδοξία συνεχίζει να πορεύεται στη ζωή του, έστω και χωρίς την αγαπημένη του αδελφή, την Ορσαλία.